МТСП во соработка со ФООМ ќе обезбеди континуирани обуки за параправници за вработените во РИЦ-ри кои беа планирани да се одржат во средина намај 2019 година. Со цел креирање на соодветна програма која ќе одговара на потребите на вработените во РИЦ-ри, обучувачите подготвија прашалник со кој се детектираа потребите и предизвиците во нивната досегашна работа. Обуките сеуште не се одржани поради нецелосната систематизација за вработување на лицата во РИЦ-ри, која се очекуваше да биде финализирана во првата поливина на 2020 година.  Целосната систематизација на вработените во РИЦ-ри  ќе ја обезбеди нивната институционализација и одржливост на постоечките форми за пристап до правда во заедницата.

Освен првоотворениот Центар за пристап до правда во општина Шуто Оризари,  отворен е и вториот Центар за пристап во Прилеп, каде локална ГО соработува со локалната самоуправа и МТСП.

Во тек се разговори за формирање на уште два Центри за пристап до правда во рамките на општините Тетово и Делчево кои исто така ќе обезбедуваат правна помош за сите граѓани кои се соочуваат со правен проблем. И овие центри ќе бидат менаџирани од страна на ГОи, а поддржани од општините и МТСП.

По неколку подготвителни координативни средби за дизајнирање на соодветна програма која ќе одговара на потребите на учесниците, во јули 2019 година се одржа семинар за Правно зајакнување.

Семинарот беше наменет за вработените во МТСП и во Центрите за социјална работа, со цел на интерактивен начин и преку споделување на примери на учесниците да им се доближи концептот на правно зајакнување како и правните услуги базирани во заедницата. Содржината на семинарот се подготвуваше заеднички со претставници на Министерството за труд и социјална политика, Министерството за правда, Правната клиника при Правен факултет – УКИМ, Скопје, преставници на ГОи и претставници на Фондацијата Отворено општество – Македонија – лица кои досега биле учесници на Курсот за правно зајакнување при Централноевропскиот универзитет, Будимпешта.

Поширока меѓу-секторска соработка овозможува сеопфатен развој на рамката за правно зајакнување, па оттаму претставува и клучна улога во процесот на институционализација и одржливост на концептот за правно зајакнување и услугите обезбедени од ГОи на локално ниво.

Локалните власти во 12 општини, во согласност со Националната стратегија за интеграција на Ромите, на седница на Совет во секој општина одделно, изработија и усвоија оперативни планови за правно зајакнување како составен дел од Локалните Акциски планови за интеграција на Ромите.Вклучувањето на правното зајакнување како официјална компонента во претходноспоменатите документи претставува основа според која, општините и ГОи на локално ниво ќе го исполнат критериумот, врз основа на партнерство, за можни идни апликации на повици од МТСП согласно новата законска можност за обезбедување средства за давање социјални услуги вклучувајќи го и правното зајакнување. Имено, новиот Закон за социјална заштита предвидува обезбедување на социјални услуги од страна на општините преку обезбедување на парични средства од централниот буџет кои ќе се доделуваат по спроведена постапка по објавен јавен повик при што постапката ќе се спроведува врз основа  на локалните програми на општините.

Основањето на Центар за пристап до правда во општините Шуто Оризари и Прилеп, претставува уште една можност за меѓусекторско креирање политики врз основа на партнерство меѓу општините и локални ГОи.

МИОА, МП и МТСП се дел од Националниот Совет за Целите за одржлив развој (ЦОР), каде ЦОР 16.3 претставува еден од 5-те стратешки приоритети, па оттаму и ова е значајна соработка која претставува меѓусекторско креирање на развојни политики за правното зајакнување.

Оваа активност ќе се реализира откако ќе биде извршена комплетна систематизација на вработените во РИЦ-ри, по што би биле во можност да подготват извештај за обезбедените услуги.

Законот е донесен во мај 2019 година, а започна со примена од 1ви октомври 2019 година.

Оваа активност ќе се реализира во соработка со Совет на Европа. Целта на соработката е да се избегне преклопувањето со иста активност која е веќе дел од тековен проект кој Министерството за правда го имплементира во соработка со Совет на Европа.

Во смисла на невденото во рамки на проектот  изготвен е Преглед на пристапите и модалитетите за изработка и спроведување на проценка на правните потреби во Северна Македонија кој е доставен на одобрување до Министерството за правда.

Во  втората половина на месец декември 2019 година  се одржа воведна обука за правно зајакнување на вработените во Министерство за правда и Подрачните одделенија за обезбедување на бесплатна правна помош. Учесниците на обуката подетално  беа  запознаени со концептот на правно зајакнување како и со предизвиците од досегашната работа и примена на Законот за бесплатна правна помош. По оваа обука и останатите веќе предвидени обуки за јакнење на капацитетите на вработените, предвидени согласно проектните активности на Совет на Европа , ќе може да се започне со процесот за подготовка на Национален план (стратегија) за правно зајакнување.

Се предвидува активноста да биде спроведена во периодот кој следи земајќи го предвид фактот дека е потребно да отпочне примената на истиот па да се врзи анализа и оценка на капацитетите на подрачните одделенија. Оваа активност ќе се осмисли и реализира согласно надзор и насоки од Раководителот на одделението за обезбедување на бесплатна правна помош при Министерството за правда.

Воедно, Фондацијата Отворено општество – Македонија ангажираше консултант кој разви методологија за следење на законот. Следејќи ја методологијата беа испратени барања за информации од јавен карактер до сите подрачни одделенија на Министерството за правда и беа добиени податоци за имплементација на законот во периодот октомври-декември 2019 година. Дополнително, ќе бидат доставени барања за слободен пристап до информации од јавен карактер до подрачните одделенија, Министерството за правда, основните судови, Управниот и Вишиот управен суд, а со цел прибирање на податоци за спроведување на законот во периодот јануари-декември 2020 година. Податоците ќе бидат обработени и искористени за подготовка на Извештај за спроведувањето на Законот за бесплатна рабна помош. Овој извештај се очекува да биде подготвен до мај 2021 година.

За реализирање на активноста констатирано е дека е потребно да се формира тим во рамки на Министерство за правда кој ќе учествува во спроведувањето на оваа и другите активности. Тимот ќе биде составен од  претставници на Министерството за правда, кои заедно со претставници на Фондацијата Отворено општество – Македонија, други граѓански организации и релевантни институции, ќе работат во насока на заедничко  креирање на соодветни политики за пристап до правда/правно зајакнување.

При Министерството за правда ќе се формира работна група која во пратнерство со граѓанските организации, ќе изработи план за следење на имплементацијата на Целите за одржлив развој. Поконкретно, согласно анализата на прибраните податоци врз основа на утврдена листа со индикатори за следење на имплементацијата на потцел 16.3 – Владеење на правото на меѓународно и национално ниво и еднаков пристап до правда за сите, ќе работи на секој индикатор одделно.

Дополнително во 2021 година ќе биде објавена упте една анализа за имплемнтацијата на потцел 16.3. со цел да се направи споредбена оценка на имплементацијата на оваа потцел во однос на 2018 година.

Активноста се спроведува континуирано и согласно законските обврски.

Дел од активноста е реализирана во рамки на кампањата за запознавање на граѓаните со концептот на правно зајакнување на граѓаните спроведена од страна на Фондацијата Отворено општество – МакедонијаВо соработка со Совет на Европа Министерството за правда започна со спроведување на кампања за запознавање на граѓаните со правото на бесплатна правна помош. Кампањата е во тек и во изминатиот период беа објавени информации во пишаните и електронските медиуми, како и во неколку телевизиски гостувања.

Во соработка со подрачните одделенија на Министерството за правда, адвокати, правници и параправници, граѓанските организации кои обезбедуваат правни сервиси во задницата ќе започнат со организирање на сесии за правно зајакнување на граѓаните. Сесиите опфаќаат теми од интерес на граѓаните: работни односи, извршување, заштита на жртви од родово базирано насилство, социјална заштита и сл.

Предвидено е активноста да се спроведе од почетокот на 2020 година. Беа разгледани можностите за нејзино реализирање па за та цел во Министерство за правда се планира изработка на софтеврско решение за движење на предметите за бесплатна правна помош со кое ќе се опфатат и постоечките бази на податоци со кои располагаат ГО (миграција на податоци).

Во рамките на ова достигнување беше реализирана средба со претставници на Министерството за правда и вработени во IT секторот на министерството на која беше презентирана веб страницата www.pravozajakni.mk и дата базата развиена од страна на граѓанските организации. Во моментот се разгледуваат можностите за достапност на содржините од оваа веб страница,на веб страницата www.pravnapomos.mk/ која за сега содржи информации само за бесплатната правна помош

На почетокот на 2020 година склучен е договор со фирма-изведувач која треба да го  иизготви софтверското решение за движење на предмети за бесплатна правна помош. Одржан е иницијален состанок со претставници на истата по што е започнато со изведување на работатаврз основа на техничката спецификација.

Реализацијата на оваа активност е завршена во значителен степен. Се евидентираа сериите на податоци кои можат да се отворат и кои се во надлежност на секторот за животна средина во Град Скопје, се подготвија соодветни каталози и се поставија податоците на порталот за отворени податоци. Овие серии ќе се ажурираат или надополнуваат со нови до крај за датумот наведен во заложбата 08.2020. Останатите серии на останатите сектори во рамките на градот, како и на Јавните претпријатија ќе следат до крај за датумот наведен во заложбата 08.2020.

Реализацијата на активноста е во тек. Со поддршка на СкопјеЛаб и УНДП се работи на три решенија/услуги:

1. Редизајн на зелени јавни површини

Целата иницијатива се занимава со идејата дека ако сакаме децата и младите, како и родителите и старите лица да имаат здрав начин на живот, мора да им обезбедиме урбани простори дизајнирани и осмислени за нивната физичка и психолошка благосостојба.

За таа цел Град Скопје во соработка со СкопјеЛаб во август 2018 година започна Дизајн предизвик: „Редизајн на зелени јавни површини во градот Скопје“. Преку ко-дизајнирање со граѓани и заинтересирани партнери, оваа иницијатива имаше за цел да изнесе концепти што ќе ги задоволат потребите на граѓаните и ќе го одразуваат нивниот животен стил.

Со помош на етнографско истражување (интервјуа и набљудување) и онлајн анкета со граѓани, кои се спроведоа во периодот Август – Септември 2018 год, Скопје Лаб разработи 7 детални концепти кои се базираат на разеленување, уредување и разубавување на просторот. Подготвените концептите, беа објавени на медиумите на градот и Скопје Лаб со цел уште еднаш да се слушне мислењето на граѓаните пред да се помине на уредување а воедно и да се обезбеди транспарентност во процесот.

За имплементација на концептите Градот Скопје обезбеди одредена сума на буџетски средства а дел поддршка се доби и од приватниот сектор.

Моментално градот е во фаза на набавка на архитектонски решнија по предложените концепти за 7те локации.

1. Градовите од иднината

Со поддршка на УНДП, СкопјеЛаб на 21 и 22 март организираше дводневна работилница „Градовите од иднината“, фокусирана на Скопје, во рамките на која 85 претставници на повеќе од 40 институции идентификуваа поголем број предлози за решенија релевантни за оваа заложба.

Како резултат на работилницата, Градот во соработка со Скопје Лаб започна да работи на демонстрацискиот проект “Future Cities of South East Europe”.

Проектот е стратешка системска иновација и управување со процес во служба на остварување на нашите заеднички цели за урбана трансформација, и е дизајниран да биде тесно усогласен со проектите за здрави и чисти градови.

Мисијата на која се работи е инклузивна, просперитетна и нула-емисиона трансформација на 15+ соседства (делови од општини) во едни од најдобрите места за живеење, работење и посета до 2025 година во најмалку 5 градови во Југоисточна Европа т.е. трансформација на најмалку 3 делови од општини по град.

Град Скопје ги избра следните приоритети за работа:

• Квалитетот на воздухот во нашите градови да влезе во рамки на препорачаните граници на Светската Здравствена Организација до 2023;
• Постигнување приближно нула емисии на стакленички гасови до 2030 година преку циркуларна економија;
• Еднаков пристап на сите членови на нашата заедница до пристојно домување, здравствена заштита, образование, мобилност, храна, вода, зелени и живи јавни места, безбедни и продуктивни можности за работа;
• Намалување на влијанијата на топлината и поплавите врз нашите заедници од година во година.

3. Редизајнирање на услуга за собирање на кабаст отпад на ЈП Комунална Хигиена

Препознавајќи ја потребата од значително подобрување на пристапот и начинот на управување со цврст отпад градот реши да преземе чекори кон подобрување на оваа состојба. Земајќи ја предвид комплексноста на процесот, првичниот фокус на овој предизвик е подобрување на услугата за собирање на кабаст отпад на ЈП Комунална Хигиена.

За да се дојде до соодветни и ефективни решенија Скопје Лаб ја користеше методологија на Дизајнерско размислување (Design Thinking или Human-centred design) кој го има корисникот во основата на својот процес. Со ова се овозможи иницијално да се мапираат сите тесни грла на постоечкиот процес на испорака на услугата и да се идентификуваат потребите и очекувањата на граѓаните и давателот на услугата. Пристапот подразбира ко-креирање со крајните корисници како и сите засегнати страни што ќе треба да обезбеди полесно да се дојде до поефективни решенија.

Резултати:

• Предлог редизајн на услугата за собирање на кабаст отпад на ЈП КХ придружена со визуелизации
• Изработена драфт ИСО процедура за управување со кабаст отпад за ЈП КХ согласно редизајнирата услуга
• Предлог идеи за подобрување на информираноста и едуцираноста на граѓаните во поглед на кабастиот отпад придуржени со визуелизации
• Идентификувани предлози за подобрување на законската рамка за поефектувано справување со кабаст отпад, оптимизација на ресурси и поттикнување на циркуларна економија
• Изработен концепт за отворање на центар за преработка на мебел и други кабасти предмети за поддршка на занаетчиите
• Изработен концепт за отворање на центар за донирање на мебел на социјално загрозени лица/семејства “Сакај Ме”

Во следниот период ќе се помине на фаза на имплементација односно финализација на предложените решенија од страна на ЈП КХ и Скопје Лаб.

Со цел еефективна имплементација се очекува Град Скопје и ЈП КХ да вложат одредени средства и ресурси.

Идентификувани се можни партнери за оваа активност, и во рамките на владините институции, јавни претпријатија но и приватниот сектор. Планирано е хакатонот да се одржи кон крајот на оваа година, кога ќе се отворат повеќе серии на податоци релевантни за оваа заложба.

Сите активности се завршени. Избрани се модератори од граѓанскиот сектор кои што поминале низ процесот на сертифицирање од страна на ЗЕЛС. Реализирана е обука во сите 8 Центри за развој на планските региони за спроведување на процес на консултација. Идентификувани се целните групи кои што треба да бидат поканети и да учествуваат на форумските сесии со цел да се обезбеди соодветна претставеност во секој плански регион.

Организирани се по 4 форумски сесии во секој плански регион за  подготовка на проектни концепти.

Одобрени за финансирање и се реализирани  8 инвестициски  и 8 иновативни проекти за 2019 година во  сите плански региони,.

Подготвени се 5 анализи (за секоја партнерска општина поединечно) чија цел беше да дадат насоки како LOD Mетодологија (методологија за јавна, транспарентна и отчетна распределба на средства од општинските буџети во корист на граѓански организации) може да биде прилагодена, институционално прифатена и практично применета од општините во земјава.

Со цел да се зајакнат капацитетите на локалната администрација за ефикасно, транспарентно и базирано на проекти финансирање на ГО од општинските буџети, беа организирани 5 модули на кои учесниците од 5те општини се запознаа со LOD методологијата и сите чекори на проектниот циклус (Project Cycle Management) во согласност со најдобрите практики.

Во рамките на 2та јавни повика за ГО кои беа организирани во текот на 2018 година беа организирани обуки за ГО во секоја од 5те партнерски општини. Целта на обуките беше да им се подобрат знаењата и вештини потребни за подготовка на проекти во рамките на ReLOaD но и при аплицирање на други проекти.

Во 2019 година е објавен нов јавен повик и се организирани обуки за ГО во 5те партнерски општини.

Одобрени се 22 проекти кои се во тек на имплементација и резултатите ќе бидат измерени во наредниот период.

Со цел подобрување на транспарентноста, отчетноста и граѓанското учество во работата на општинските совети, а преку набавка на соодветна IT, видео и адуио опрема, се имплементира иновативна алатка – live streaming (пренос во живо) на седниците на советот на официјалните youtube канали, facebook и веб страници во вкупно 13 општини. Во моментов, 11 општини веќе ги пренесуваат во живо седниците на советот (Велес, Свети Николе, Валандово, Струмица, Охрид, Чаир, Кавадарци,) Брвеница, Желино, Берово, Битола)

, а до средината  на 2020-та година, оваа алатка ќе биде имплементирана и во дополнителни 5 општини (Богданци, Вевчани, Крушево, Кочани и Могила)

). До 3 квартал на 2020 година се планира да бидат имплементирани иновативни алатки во уште 8 општини, со што ќе бидат опфатени сите 24 планирани. Во 7 со ИКТ технологија ќе се подобрат ВЕБ страниците на општините, а во општина Гостивар ќе биде  поставен Е-киоск заради подобрување на испораката на јавните услуги.

Преку Форумите во заедниците што се оддржаа во Велес, Свети Николе, Валандово, Струмица, Чаир и Охрид, граѓаните од овие општини, заедно со претставниците на локалната власт, граѓанските и младинските организации, бизнис секторот, како и претставниците од образованието и социјалната заштита, ги избраа и веќе се финализирани   6 проекти по еден во секоја од општините.. Проектите, за чија реализација се предвидени 50.000 швајцарски франци за секоја од општините, имаат за цел подобрување на социјалните услуги за најранливите категории граѓани, со кои подеднакво се решаваат потребите на мажите и жените и различните етнички групи.

До ноември 2019 година беа избрани  проекти во дополнителни 9 општини (Центар, Куманово, Брвеница, Гостивар, Желино, Струга, Могила, Кочани и Кавадарци) кои ќе бидат имплементирани во третиот квартал  на 2020 година.

Во сите 24 општини се поставени електронските табли со податоци за финансиското работење (квартални извештаи). (Чаир, Велес, Охрид, Струмица, Свети Николе и Валандово, Центар, Куманово, Брвеница, Гостивар, Струга, Кочани, Кавадарци,  Желино, Берово, Битола, Крушево, Вевчани, Богданци, Могила, Чашка, Тетово, Зрновци и Ѓорче Петров)

Достигнувањето е реализирано во целост. Подготвен е Водич за адаптација на веб страни за зголемена пристапност на лицата кој ги проширува и дополнува активностите во 11 општини во Источниот дел на Македонија, а со цел да се добие основен увид во тоа како лицата со попреченост пристапуваат до веб-страниците и како може да им се олесни навигацијата, пребарувањето и прелистувањето на истите. Водичот е наменет за стручните лица, вработени во општините кои имаат обврска за оддржување на веб страницата на општината, со цел да се овозможи соодветно упатство и препораки за адаптација на техничките и содржинските аспекти на вебстраниците на секоја од 11те општини во овој регион. Веб пристапноста се однесува на инклузивната практика на отстранување на бариери кои ја спречуваат интеракцијата со или пристапот до веб-страниците од страна на лицата со попреченост. Кога веб страните се правилно дизајнирани, развиени и уредувани, сите корисници имаат еднаков пристап до информации и функционалност.

http://inkluziva.mk/wp-content/uploads/2019/02/Vodic-za-adaptacija-na-web-strani.pdf

Обезбедена е ВЕБ пристапност  со отстранување на бариери кои ја спречуваат интеракцијата со или пристапот до веб-страниците од страна на лицата со попреченост на веб-страниците на општините во Источниот плански регион (Виница, Штип, Делчево, Берово, Зрновци, Карбинци, Кочани, Македонска Каменица, Пехчево, Пробиштип и ЧешиноОблешино)

http://inkluziva.mk/wp-content/uploads/2018/12/Izvestaj-za-pristapnost-na-web-strani-final.pdf

Спроведени се 6 обуки со вкупно 107 учесници, државни службеници. http://inkluziva.mk/2019/03/01/објавени-инфографици-од-проектот-при

Организирани се една тркалезна маса со 35 учесници и една јавна дебата, со 32 учесници. Се мониторираат ВЕБ страниците на 11 општини.