2.3. Унапредување на квалитетот на јавните консултации на национално ниво

Навремено и суштинско учество на граѓаните во креирањето на политиките е предуслов за едно демократско општество да биде препознаено како транспарентно и отчетно, поради што целта на заложбата е унапредување на квалитетот на јавните консултации. Општ заклучок е дека електронскиот систем за јавни консултации (ЕНЕР) не е искористен во целиот негов потенцијал, а контролата на квалитетот и следењето на процесот на консултации со јавноста треба да се подобрат. За таа цел, треба да се применува праксата на креирање и објавување на годишни планови за консултации заедно со временска рамка во насока на поголема вклученост на засегнати страни во процесите, и воспоставување на контрола на квалитетот на јавните консултации (институциите да даваат повратни информации од консултациите, односно да креираат записници од консултативните процеси, како последователна активност со образложенија зошто некои предлози се или не се прифатени). Дополнително треба да се обезбеди поголема промоција и едукација на населението за ЕНЕР во рамки на нивна поголема вклученост со свој придонес кон разни прописи. За да се олесни инфомираноста и вклученоста на граѓаните во креирањето на политики, сите државни веб-страници треба да имаат посебен дел со потребните информации за консултативните процеси (план за консултации, најава за јавна расправа, записници, документи за кои се расправа, итн.) со директна врска до ЕНЕР.

1. Каков проблем адресира заложбата?

Заложбата адресира недостаток од суштинско учество на граѓаните во креирањето на политиките како предуслов за градење на едно транспарентно и отчетно демократско општество, поради недостаток на јасни, редовни и навремени информации на официјалните канали за комуникација на јавните институции. Дополнително, перцепцијата на граѓаните е во насока дека јавните консултации се спроведуваат нетранспарентно и неплански, поради што им се намалува довербата во институциите и дополнително им се појавува сомнежот дека дел од политиките и законите се носат формално поради задоволување на интернационални стандарди притоа не внимавајќи на локалниот контекст или строго поради корист на одредени индивидуи или групи. Истовремено, платформата ЕНЕР останува неискористена во својот полн капацитет како платформа за онлајн јавни консултации поради неинформираноста на граѓаните за истата, како и нискиот квалитет на повратни информации кои ги добиваат корисниците на истата. Бројот на коментари на ЕНЕР укажува на потребата од зголемено информирање на граѓаните за можностите што ги нуди ЕНЕР, а пред сè градење доверба дека коментирањето на ЕНЕР може вистински да влијае врз содржината на предлог-законите.

2. Кои се причините за проблемот?

Клучна причина за овој проблем е тоа што јавноста не е доволно, редовно и системски информирана за процесот за јавни консултации, како и постоечките можности и начини за нивното вклучување, поради што клучни политики се донесуваат без суштински придонес од сите засегнати страни чии потреби треба да бидат задоволени преку истите. Ниту една институција во државата не изготвува и не објавува годишни планови за консултации заедно со индикативна временска рамка, за да може клучните чинители навремено да се подготват да учествуваат во истите. Дополнително, институциите нередовно објавуваат навремени, јасни и транспарентни информации поврзани со консултациите кои ги спроведуваат со јавноста како и начините преку кои јавноста може да се вклучи, а ретки се институциите кои по консултациите објавуваат записници со образложенија за предлозите кои биле разгледани, прифатени или не прифатени. Истовремено, платформата ЕНЕР обично ја користат експерти, стопански комори, и дел од претставниците на граѓанскиот сектор кои согласно својата дејност го следат развојот на разни политики и имаат познавање од користење на оваа платформа, додека граѓаните и помалите ГОи кои работат на локално ниво и се во директен контакт со различни категории на граѓани чии потреби треба да бидат земени предвид преку јавните политики, остануваат исклучени од целиот процес поради недостаток на информации за платформата и можностите кои ги нуди. Оние чинители кои го користат ЕНЕР, дополнително се обесхрабрени од користењето на оваа платформа поради тоа што на нивните коментари не секогаш добиваат повратна информација на својот придонес, а во случаи кога ја добиваат информацијата, истата е генеричка или неразбирлива.

1. Што е досега направено за да се реши проблемот?

Досегашните напори за базираат на објава на ЕНЕР таб на дел од веб-страниците на јавните институции, и дел од нив во своите најави за јавни консултации оставаат линк до ЕНЕР кој води до документот кој е предмет на консултација. Одредени институции, по завршувањето на јавните консултации, објавуваат кратка вест за јавната консултација меѓутоа без наведување на предлозите кои биле разговарани за време на консултацијата, како и образложенија за прифаќање или неприфаќање на одредени предлози или коментари дадени од засегнатите страни.

2. Какво решение предлагате?

Преку спроведување на заложбата ќе се подготви постапка за унапредување на квалитетот на јавните консултации на национално ниво која ќе опфати 1) креирање и објавување на годишни планови за консултации (име на документ, временска рамка за подготовка на документот, начин и временска рамка за јавни консултации, итн.), заедно со унифициран темплејт за изработка на плановите; 2)  воспоставување на контрола на квалитетот на јавните консултации преку креирање на унифицирани записници од консултативните процеси (податоци за консултациите и линк до документот кој е предмет на консултации, присутни на консултациите, листа на дадени предлози со образложение за тие кои се усвоени или неусвоени). Дополнително, преку спроведување на заложбата ќе се креира и спроведе план за промоција и едукација на населението за ЕНЕР во насока на нивна поголема вклученост со свој придонес кон разни прописи.

3. Какви резултати сакаме да постигнеме со спроведување на оваа заложба?

Воспоставување на постапка за унапредување на квалитетот на јавните консултации на национално ниво и креирање и спроведување на план за промоција и едукација на населението за ЕНЕР во насока на нивна поголема вклученост со свој придонес кон разни прописи.

1.Како заложбата ќе ја промовира транспарентноста?

Заинтересираните страни пред сè ќе имаат пристап до информации за јавните консултации кои се планираат и спроведуваат на национално ниво, што ќе им овозможи навремено и информирано да се вклучат во дискусија и дадат свои конкретни предлози базирани на нивните потреби како корисници.

2.Како заложбата ќе помогне да се поттикне одговорноста?

Временската рамка за јавни консултации како и добиените предлози со образложенија врз која основа се прифатени или неприфатени ќе бидат јавно достапни на официјалните канали на јавните институции, што дополнително ќе ѝ овозможи на јавноста да бара одговорност од страна на засегнатите чинители доколку има неоснован обид за неприфаќање на одреден предлог.

3.Како заложбата ќе го подобри учеството на граѓаните во дефинирањето, спроведувањето и следењето на решенијата?

Заложбата има клучна цел да обезбеди насоки и механизми за континуирано информирање на засегнатите страни преку креирање на годишни планови за јавни консултации, стандардизирање на записниците од јавните консултации, и притоа поставување на долгорочен план за континуирано промовирање и едуцирање на јавноста за можноста за користење на ЕНЕР за јавни консултации.

Други вклучени субјекти

Институции

• Министерство за информатичко општество и администрација
• Министерства

Организации

• Фондација за интернет и општество Метаморфозис