2.5 Утврдување на методологија за избор на алатки за е-консултации и партиципативно вклучување на граѓаните во процесите на донесување одлуки во општините

Немањето на унифицирани механизми и алатки за граѓанско учество на локално ниво е долгогодишен проблем со кој што се соочуваме како граѓани па така кај една општина може да ги видите сите алатки преку кои што може да комуницирате со општината и да поднесете иницијатива, а имате и такви општини каде што не може да најдете ниту основни информации за активностите на општината и вклучување на граѓаните во процесите на донесување одлуки. На пример, имате општини кои што ги снимаат јавно и ги пренесуваат седниците на Совет, а имате и такви каде што нема информација ни кога се одржала седница ни што се разговарало и слично. Ова е заложба која што беше дел и од минатиот акциски план но не се направи ништо во однос на истата, а е исклучително потребна за граѓаните во општините.

1. Каков проблем адресира заложбата?

Врз основа на истражувањата на Рурална коалиција од 350 испитаници жени и млади само од два региони – Североисточен и Полошки ниту еден не учествувал во буџетски форуми не ги познаваат алатките и механизмите кои што им стојат на располагање;

Општините не се отворени и транспарентни во процесите, па најголемиот дел од процесите кои што бараат вклучување на граѓаните се закажуваат од денес за утре, не се дисеминираат информациите особено во руралните средини кои што и не користат многу средства за електронско комуницирање и информирање;

Непознавање на процесите на донесување одлуки;

Нефункционалност на месните заедници итн.

Само 12 % од младите во општините учествувале на jавни седници на Советот на општината, а само 36 % имаат познавање на алатките за вклучување во процесите на донесување одлуки на локално ниво.  Дополнително од 300 жени од руралните средини ниту една не била на средба или состанок на месна заедница ниту пак некогаш добиле покана за одржување на буџетски форум. Исто така од 400 граѓани од сите 8 плански региони дури 2/3 не знаат ниту, пак, имаат информација како да се вклучат во процесите на донесување на информации на локално ниво.

Во исто време нè зафаќаат и процесите на дигитализација, па како што е споменато и погоре има општини со кои што по повеќе основи може да се комуницира електронски, се издаваат електронски документи и сл., но има и такви општини каде што од нивната веб-страница не може да ги добиете ниту основните информации за работата на општината, а камоли пак да се вклучите во процесите на донесување одлуки. Од друга страна, меѓународната заедница работи на полето на дигитализација со дел од општините каде што и се бележи напредок, но повторно потфрлање има од страна на оние општини кои што не се вклучени во ваквите проекти. Исто така не на сите граѓани, па и општини им е јасно што се треба да се стави на јавни консултации, па токму во таа насока ќе биде и спроведувањето на оваа заложба односно идентификување на сите процеси за кои што е потребно задолжително консултирање, како и избор на алатка или механизам кој што би бил соодветен за користење од страна на граѓаните, лесно применлив и разбирлив за да може истиот да се користи.

2. Кои се причините за проблемот?

Во образложението на проблемот во голем дел веќе се објаснети и причините за проблемот, а тоа е недоволното учество на јавноста, односно граѓаните во процесите на донесување одлуки во општините, Во исто време потребен е координиран и усогласен пристап со користење на исти алатки во секоја од општините како и сите граѓани би биле изедначени во нивното право за добивање на информации за јавни консултации и вклучување на граѓаните во процесите на донесување одлуки.

Транспарентноста и отчетноста на општините исто така самата по себе е знак прашање,  а во голем дел тоа се должи што општините немаат позитивна пракса на реално вклучување на граѓаните во процесите на донесување одлуки, како и за навремено и редовно информирање за работата на општината. Тоа директно придонесува и кон намалување на довербата која што граѓаните ја имаат во локалните институции што пак не оди во прилог на ниту една од засегнатите страни во процесот.

1. Што е досега направено за да се реши проблемот?

Унапредување на консултациите со граѓаните се прават постојано, па така веќе се воведени форуми во заедниците, задолжителни јавни консултации за одредени одлуки кои што ги донесуваат општините, процесите за создавање на е-општини со поддршка од меѓународната заедница, но како што напоменавме овие решенија во голем дел се и парцијални или се спроведуваат само на  територијата на одредени општини. Токму затоа е потребно унифицирање на механизмите и алатките кои што се користат за консултации со граѓаните во општините, но и утврдување на документите и јавните одлуки за кои што е задолжителна консултацијата со граѓаните.

2. Какво решение предлагате?

Спроведувањето на овие активности ќе овозможи дефинирање на методологија преку која што ќе се идентификуваат документите, но и методите и алатките за јавни консултации со граѓаните во општините и на таков начин низ овие две години да се подготвивме за процесот на дигитализација на локалните консултации со граѓаните на начин и со алатки кои што ќе бидат најсоодветни за нив. Освен што документите за јавни консултации ќе бидат достапни електронски, секако дека тие ќе бидат отворени за коментари и подобрување и преку поднесување на писмени поднесоци и предлози за тие кои што имаат помалку познавања од дигиталните алатки, а во исто време во соработка со МЛС, локалните ГОи, како Рурална Коалиција која што има 58 здруженија-членки од цела држава, но и слични на неа ќе работат во полето на информирање за алатките и механизмите кои што им стојат на граѓаните за консултации. Важно е да биде утврдена методологијата, начинот, критериумите врз основа на кои што ќе се определуваат сите документи за кои што се потребни јавни консултации и на таков начин да им се даде можност и на граѓаните да учествуваат во креирањето на локални политики и донесувањето одлуки од јавен интерес.  Решението кое што ќе се донесе, односно методологија и јавните консултации за документите од јавен интерес за кои што тоа ќе се утврди, по консултациите со МЛС ќе биде задолжително за сите општини.

3. Какви резултати сакаме да постигнеме со спроведување на оваа заложба?

Зголемување на транспарентноста и отчетноста кај локалната самоуправа, како и проактивно вклучување на граѓаните во локалните процеси на донесување одлуки се главните резултати кои што ќе се постигнат со реализацијата на оваа заложба. Во исто време ќе се унапредат и капацитетите на општините за нивно подготвено учество во процесите на дигитализација и воведување на концептот на е-општини.

Од друга страна, јавноста ќе има олеснет пристап за вклучување во донесувањето одлуки поврзани со унапредување на квалитетот на живот во локалната заедница преку дигитализација и користење на ИКТ алатки.

1.Како заложбата ќе ја промовира транспарентноста?

Заложбата ќе придонесе кон зголемена транспарентност, но и подобрување на пристапот на граѓаните до информациите и активностите на општините особено за документи и одлуки за кои што е задолжително консултирањето со граѓаните

2.Како заложбата ќе помогне да се поттикне одговорноста?

Ваквата заложба ќе ги отвори процесите на работа но и начинот на донесување одлуки во општините, а во исто време ќе ги зголеми можностите за мониторинг на спроведените активности од страна на граѓаните. Преку пристапот до информациите како и зголемувањето  на можностите за учество на граѓаните во процесите на донесување одлуки ќе се унапреди и спроведувањето одлуките и регулативата на локално ниво, а ќе се зголемат и процесите на мониторинг и евалуација на работата на локалната самоуправа.

3.Како заложбата ќе го подобри учеството на граѓаните во дефинирањето, спроведувањето и следењето на решенијата?

Преку креирањето на методологија за идентфикација на задолжителни документи за консултација, како и избор на механизми за е-консултации кои што ќе бидат најсоодветни и најпристапни за граѓаните директно ќе се придонесе кон зголемување на транспарентноста на општините, но и отвореноста за соработка, а со самото тоа граѓаните ќе имаат можности да бидат вклучени во процесот на донесување на решенијата, а понатаму и во нивното спроведување и мониторинг.

Други вклучени субјекти

Институции

• Министерство за локална самоуправа
• Заедница на единиците на локалната самоуправа на РСМ- ЗЕЛС

Организации

• Рурална коалиција